4. Công việc của phiên dịch viên
Nhiều người nghĩ rằng cứ có văn bản hoặc
nghe người nước ngoài nói là phiên dịch viên có thể chuyển đổi sang tiếng Việt
ngay. Điều đó chỉ đúng một phần. Nhiều người phiên dịch càng làm lâu năm trong
nghề lại càng thấy được những gian nan, vất vả của nghề này.
Những phiên dịch muốn làm tốt công việc
của mình phải tuân theo những quy tắc nhất định. Và bạn sẽ tìm thấy niềm vui
trong nghề nghiệp từ sự ngợi khen và biết ơn của những người cần đến công việc
phiên dịch của bạn.
Một phiên dịch viên nổi tiếng xuất sắc
từng kể lại với mọi người niềm hạnh phúc khôn xiết của anh sau ngày làm việc
vất vả tại một hội nghị quốc tế về năng lượng. Thật bất ngờ, chính ông chủ tịch
hội nghị đã đến bắt tay anh để cảm ơn. Anh hiểu đó là lời khen tự đáy lòng bởi
đây là hội thảo của Cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ NASA với đầy những thuật ngữ
mới, những từ chuyên ngành chưa có trong tiếng Việt.
Chính những niềm vui nghề nghiệp đơn
giản ấy đã khiến cho những người phiên dịch thêm yêu công việc của mình.
- · Công việc của người dịch nói
Người dịch nói đòi hỏi phải có khả năng
sử dụng cả hai ngôn ngữ gốc và ngôn ngữ dịch một cách hoàn hảo nhất, cùng phản
ứng nhanh, linh hoạt.
- + Nghiên cứu kĩ chủ đề cần phiên dịch
Đây gần như là yêu cầu bắt buộc với
người dịch nói, đặc biệt khi dịch cho các hội nghị, hội thảo chuyên đề.
Người phiên dịch phải nắm được vấn đề
hay hiểu được công việc mình cần phải dịch trước khi tới địa điểm dịch. Sẽ thật
tuyệt vời nếu bạn được dịch về một lĩnh vực, chủ đề mà bạn hoàn toàn nắm vững.
Nhưng không phải lúc nào cũng may mắn như vậy. Trong nghề dịch, bạn nhiều khi
gặp phải những lĩnh vực khó và chuyên sâu như Công nghệ vật liệu, Năng lượng
nguyên tử v.v... Ngay cả lĩnh vực mà bạn tưởng mình đã thông thuộc cũng có thể liên
tục xuất hiện những khái niệm, thuật ngữ mới, đòi hỏi người phiên dịch phải cập
nhật. Người phiên dịch bởi vậy thường nghiên cứu, tìm hiểu để đưa ra được một
danh sách những từ và thuật ngữ thường được dùng trong lĩnh vực đó. Anh ta cũng
cần tìm gặp những chuyên gia trong và ngoài hội thảo để nhờ giúp về những khái
niệm, từ ngữ mới hoặc khó.
Thông thường, những người tổ chức sẽ báo
trước cho bạn về đề tài, chủ đề cần dịch. Trong những hội thảo, hội nghị, cuộc
họp... quan trọng, người tổ chức thường có xu hướng tìm kiếm những phiên dịch
có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này.
Ngoài ra, họ có thể chuyển trước tới bạn
nội dung chính của các bài phát biểu, tham luận sẽ được báo cáo. Sự chuẩn bị
tốt luôn giúp cho bạn có thể nhanh nhạy, xử lý kịp thời trong những tình huống
bất ngờ, hoàn thành tốt công việc của mình.
- + Làm việc theo cặp
Với kiểu phiên dịch đồng thời, người
phiên dịch phải tiến hành dịch ngay khi người nói bắt đầu nói. Công việc này
đòi hỏi sự tập trung tư tưởng và sức lực cao độ. Do vậy, những người dịch đồng
thời thường làm việc theo cặp, mỗi người dịch sẽ đảm nhiệm công việc trong
khoảng 20 đến 30 phút.
Tuy nhiên, bạn đừng nghĩ người đến phiên
nghỉ là hoàn toàn chơi đâu nhé. Họ vẫn thường chú ý lắng nghe và nhắc người
đang chịu trách nhiệm dịch. Mặt khác, bằng cách này, họ theo dõi các vấn đề
được phát biểu để có thể tiếp tục dịch sau đó.
- + Tốc ký và quan sát nét mặt
Với công việc dịch đuổi, người dịch phải
vừa nghe, vừa ghi chép lại những điều đang được nói. Bởi vậy, khả năng tốc ký
rất quan trọng. Người phiên dịch sẽ dịch ngay sau khi người nói kết thúc một
câu hoặc một đoạn. Cách dịch này thường được dùng trong những cuộc nói chuyện
giữa hai người hay hai nhóm người. Trong quá trình dịch, người dịch đuổi thường
chú ý quan sát biểu hiện, tâm trạng của cả hai bên. Qua nét mặt, thái độ của
người nghe, người phiên dịch đoán biết được liệu những gì mình dịch có rõ ràng,
dễ hiểu không, từ đó có những điều chỉnh thích hợp.
- · Công việc của người dịch viết
Không phải chịu sức ép thời gian căng
thẳng, đòi hỏi phản ứng tức thì như nghề dịch nói, nhưng dịch viết có những
gian nan và yêu cầu khắt khe riêng. Truyền tải được thật trong sáng, chính xác
và sinh động những ý tưởng của văn bản dịch là yêu cầu của công việc này.
+ Đọc thật kỹ và tra từ điển
Dù dịch xuôi hay dịch ngược, đọc thật kỹ
văn bản là công việc đầu tiên của người dịch viết. Những người phiên dịch cẩn
thận và chuyên nghiệp không đọc lướt qua văn bản mà đọc đi đọc lại nhiều lần,
xác định chắc chắn nội dung, tránh những sai sót đáng tiếc.
Sau khi đã nghiên cứu khá kỹ lưỡng nội
dung văn bản, người phiên dịch gạch ra những từ chưa biết và tiến hành tra cứu
trong từ điển. Không chủ quan, luôn biết cách sử dụng từ điển là yêu cầu cần
thiết của người phiên dịch. Bởi ngôn ngữ của từng quốc gia, dân tộc luôn có sự
thay đổi, bổ sung. Ngay cả một từ đã cũ cũng có thể hàm chứa những nghĩa mới.
Dù giỏi giang đến đâu, người phiên dịch cũng không bao giờ cho phép mình chủ
quan. Anh ta phải đọc kĩ những nghĩa mà từ điển cung cấp, rồi lựa chọn nghĩa
thích hợp.
+ Nghiên cứu thêm những tài liệu khác
Với một số chủ đề khó, có tính chuyên
ngành cao (như các vấn đề về môi trường sinh thái, văn hóa học, công nghệ sinh
học v.v...), người dịch có thể phải đọc thêm những kiến thức liên quan đến chủ
đề mà họ chưa hiểu rõ trong tài liệu cần dịch. Nếu vẫn chưa thật hiểu, họ có
thể tham khảo chính người viết hoặc người thuê dịch để làm sáng tỏ những ý tứ
mà họ chưa rõ hoặc không quen.
Dịch viết không phải là việc thay từ tương
đương từ ngôn ngữ gốc sang ngôn ngữ dịch. Nó yêu cầu các đoạn, các ý tưởng phải
được truyền tải một cách khéo léo để đạt được độ hấp dẫn, chuẩn xác như văn bản
gốc. Ngoài văn bản được dịch, người dịch giỏi và chuyên nghiệp rất chú ý cung
cấp phần chú giải cho những câu nói thông tục, từ lóng và một số cách thể hiện
không thể dịch theo nghĩa đen. Đây chính là yếu tố thể hiện bản lĩnh và tài
năng của người dịch. Nó đòi hỏi người dịch không chỉ thông thạo về ngôn ngữ mà
còn phải có vốn văn hóa, kiến thức sâu rộng.
+ Kiểm tra và đánh giá
Trước khi đưa bản dịch hoàn chỉnh tới
tay người thuê dịch, người phiên dịch cần kiểm tra lại nhiều lần. Bạn không nên
coi việc kiểm tra kỹ lưỡng như vậy là quá cầu toàn. Nó thể hiện tinh thần trách
nhiệm cao của người phiên dịch. Trên thực tế, có nhiều loại sai sót như sai về
ý, câu, chữ và cả chính tả. Dù bạn đã sử dụng chương trình “đánh vần và văn
phạm” (spelling and grammar) trong máy tính thì cũng vẫn có những sai sót mà
chỉ tự thân bạn mới có thể khắc phục.
Mặt khác, có không ít trường hợp từ cùng
một văn bản gốc, những người dịch khác nhau có thể tạo ra các bản dịch có những
ý, những đoạn hoàn toàn khác nhau. Đây thực sự là một “cái bẫy” lớn với người
dịch. Bởi vậy, cẩn trọng và kiểm tra kỹ lưỡng là nguyên tắc hàng đầu với người
làm công tác dịch viết.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét