10. Bạn muốn biết
·
Lược sử nghề phiên dịch
Phiên dịch là một trong những nghề cổ
xưa nhất của loài người, bắt nguồn từ những mong muốn giao tiếp đầu tiên giữa
các bộ tộc, bộ lạc có ngôn ngữ khác nhau. Ngay từ trước Công nguyên, do nhu cầu
tiếp xúc chính trị, chiến tranh, buôn bán giữa các bộ lạc, các quốc gia cổ đại
v.v…, nghề này đã khá phát triển.
Nhu cầu truyền bá tôn giáo cũng đóng vai
trò quan trọng trong lịch sử nghề phiên dịch của thế giới. Các nhà truyền giáo
đồng thời cũng là những người phiên dịch tài năng. Chẳng hạn như các nhà sư là
những người đã dịch kinh Phật từ chữ Phạn sang tiếng Trung Quốc. Từ đó, đạo
Phật có sức lan truyền mạnh mẽ hơn trong một đất nước đông dân và đa dạng về
văn hóa như Trung Hoa.
Vào thế kỉ thứ III sau Công nguyên, kinh
Cựu ước được coi là văn bản chính thức đầu tiên được dịch từ ngôn ngữ Aramaic
(ngôn ngữ của một dân tộc sống ở vùng Lưỡng Hà trước đây) và tiếng Hy Lạp cổ
sang tiếng La tinh. Thánh Jerome được coi là một trong những dịch giả vĩ đại
nhất trong lịch sử với công trình dịch Kinh Thánh sang tiếng La tinh của ông.
Từ bao thế kỷ nay, nhà thờ Thiên chúa giáo luôn sử dụng bản dịch này. Đó được
coi như những lời thánh kinh mẫu mực nhất, bất chấp những lời tranh luận xung
quanh tính chính xác của nó.
Trong thời kì khai phá và thực dân hóa
các vùng đất mới, các nhà truyền đạo phương Tây cũng chính là những người đầu
tiên mang văn hóa, tôn giáo và ngôn ngữ phương Tây đến với người dân ở các dân
tộc thuộc địa châu Á và châu Phi, châu Mỹ La tinh. Cha cố Alexandre de Rohde
trên cơ sở phát âm của người Việt, đã sáng tạo ra chữ quốc ngữ ta vẫn dùng ngày
nay.
Từ đó, những người có thể đọc, viết, nói
bằng hai, ba, bốn... ngôn ngữ trở thành những người có vị thế trong xã hội. Với
xu hướng toàn cầu hóa hiện nay, các nền văn hóa, kinh tế đều mở rộng cửa cho
hòa bình, hữu nghị, giao lưu, hợp tác và phát triển nhu cầu về đội ngũ phiên
dịch tăng nhanh chóng.
Một số nhà nghiên cứu đưa ra tiên đoán
rằng, nghề phiên dịch sẽ biến mất vào một ngày nào đó, khi loài người chỉ sử
dụng một ngôn ngữ duy nhất.
Nhưng đến khi nào điều ấy mới xảy ra?
·
Sự phát triển của khoa học công nghệ và một số xu hướng mới trong nghề
dịch
+ Máy dịch
Máy dịch là một kiểu phiên dịch mà các
chương trình máy tính đã lập trình sẵn các văn bản gốc để tạo ra những bản dịch
theo những chủ đề nhất định, không cần đến sự can thiệp của con người.
Nhưng máy dịch mới chỉ đưa đến cho người
sử dụng một cách hiểu chính, nôm na và đơn giản nhất. Chỉ trong một số lĩnh vực
không có nhiều từ vựng và thường sử dụng những cấu trúc câu đơn giản như bản
tin thời tiết, máy dịch mới tỏ ra có hiệu quả.
Với sự phát triển không ngừng của ngôn
ngữ chúng ta có thể thấy những thành công còn hạn chế của chiếc máy dịch. Hầu
hết những máy móc này đều cần đến bàn tay hỗ trợ của con người.
Nhưng kĩ sư, nhà tương lai học Raymond
Kurzweil vẫn tiên đoán vào năm 2012, máy dịch sẽ có đủ sức mạnh để thực hiện và
bao quát nhiều lĩnh vực hơn.
+ Máy tính - trợ giúp phiên dịch (CAT)
Ngày nay, các phiên dịch viên có thể
dịch những văn bản, tài liệu với sự trợ giúp của các chương trình máy tính. Hầu
hết máy vi tính hiện đại đã được cài những phần mềm hỗ trợ và các cuốn từ điển
điện tử hữu ích.
Chẳng hạn, sau khi dịch một văn bản sang
tiếng nước ngoài, bạn có thể nhờ chương trình kiểm tra về từ vựng được cài đặt
sẵn để chắc chắc rằng mình đã viết đúng hoàn toàn các từ chưa.
Từ điển là người bạn thân thiết của bất
cứ phiên dịch viên nào. Nhưng bạn không thể lúc nào cũng vác kè kè quyển từ
điển to tướng theo mình. Phải lật tìm từng trang và tra cứu trong từ điển theo
cách cổ điển mất rất nhiều thời gian.
Ngày nay, những cuốn kim từ điển đã trở
nên phổ biến trên toàn thế giới. Đó là một loại máy tính bỏ túi nhỏ xinh có
chức năng như một cuốn từ điển với khối lượng từ rất lớn.
Với những bước tiến thần kỳ của khoa học
công nghệ, chúng ta hoàn toàn có quyền tin tưởng rằng, ngày sẽ có càng nhiều
công cụ điện tử hỗ trợ đắc lực cho hoạt động giao tiếp của con người, giúp các
ngôn ngữ xích gần lại với nhau hơn. Nhưng có một điều chắc chắn rằng máy tính
sẽ chẳng bao giờ có thể thay thế được hoàn toàn vai trò của người phiên dịch.
Bởi ngôn ngữ luôn biến đổi và phát triển. Và sẽ không một loại máy nào có thể
lập trình sẵn để có thể thích ứng với tất cả những điều mà con người đã, đang
và sẽ diễn đạt trong quá trình giao tiếp.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét